Katamaran, ugaling likas ba kay Juan?

Larawan mula sa:
https://www.amazon.co.uk/Indolence-Filipino-Jose-Rizal/dp/1545479089

          Gamit ang pluma at papel, isang piyesa ang linikha ni Rizal upang ipamukha sa lahat ang tunay na rason sa likod ng sinasabing katamaran ng mga Pilipino sa panahon ng pananakop ng mga Kastila. Ang paraan ng pagpapahayag ng kanyang mga ideya ay nasa punto at tiyak na organisado. Maituturing itong isa sa mga obra maestro ng pambansang bayani na naglayong ilantad ang katotohanan at walang iba kundi ang katotohanan sa panig ng mga Pilipino.

          Bigyan ng boses ang mga Indio, ito ang pangunahing layunin ni Rizal sa pagsulat ng artikulong ito. Ipinagtanggol ng bayani ang mga Pilipino sa di umano’y kanilang kabatuganan sa bawat gawaing ipinagkakaloob ng mga Kastila. Nagsagawa si Rizal ng isang kritikal na pag-aaral ng mga sanhi kung bakit ang kanyang mga kababayan ay hindi gumana nang husto sa rehimen ng Espanya. Lumalabas sa kanyang pangunahing tesis na ang mga Pilipino ay hindi likas na indolent at sa pamamagitan nito, nais niyang tapusin ang mga pang-iinsulto sa mga Pilipino tungkol sa nasimulang kultura. Ninais niyang pukawin at gisingin ang kanyang mga kababayan sa kanilang mga sariling pagkakamali at upang kondenahin ang depekto sa pamamahala ng Espanya na siyang nagdudulot ng mga pagkukulang sa mga Pilipino.

          Tunay na hanggang ngayon ay umiiral pa rin ang katamaran sa mga Pilipino. Tila nakatatak na nga ito sa kanilang kultura at naging bahagi na sa buhay ng bawat Pilipino. Hindi ito maikakaila sapagkat maging sa mga simpleng sitwasyon ay lumilitaw ito, gaya ng pag-iiwan sa isang basura kahit kaya mo naman itong itapon sa tamang lalagyan, pagpapabukas sa mga gawain na maaari mo namang tapusin ngayon, pag-uutos sa ibang tao na gawin ang isang bagay kahit kaya mo naman itong gampanan ng mag-isa, at marami pang iba. Naging likas na sa Pilipino na mangibabaw ang katamaran, mas nais pa nilang manatili ngayon sa kanilang mga tahanan sa kadahilanang ayaw nilang magsayang ng enerhiya. Ito na ang sistemang ating kinamulatan at patuloy na maipapasa hangga’t walang nagnanais magmulat ng pagbabago.

          Marahil wasto si Rizal sa kanyang sinabi na bago magpanukala ng lunas para sa nabanggit na negatibong pag-uugali, kailangan munang matagpuan ang sanhi na siyang pinag-uugatan ng lahat ng ito. Kailan at paano nagsimula o nabuo ang ganitong uri ng mentalidad sa mga Pilipino?

          Binanggit sa artikulong ito na bago pa man ang pagdating ng mga Kastila, ang mga Pilipino ay masigasig, masisipag at aktibo sa larangan ng agrikultura, industriya at komersiyo. Ang pagdating ng mga Espanyol sa bansa ay nagdulot ng takot sa mga Pilipino upang iwan at pabayaan ang kanilang mga industriyang minana sa mga ninuno, na siyang nagbunsod ng pagbagsak sa mga gawaing pang-ekonomiya ng Pilipinas.

          Lubha akong sumasang-ayon sa puntong ito ni Rizal sapagkat isang malinaw na pagpapakita ng kasipagan ang itinayong Banaue Rice Terraces ng mga sinaunang Pilipino. Madaling araw pa lamang ay naghahanda na ang mga manggagawa at mga magsasaka upang ihanda ang kanilang mga kagamitan, at sa pagpatak ng tamang oras ay magsisimula na sila sa pagtatanim, paglilinang ng lupa at pag-aani sa mga naunang itinanim. Ang lahat ng ito ay nasaksihan ng mga unang Kastila na nakarating sa bansa, higit itong kapansin-pansin dahil ang mga Pilipino noon ay may sapat na suplay ng pagkain.

          Napagtanto din ni Rizal na maaaring may kinalaman ang lagay ng panahon, sinasabing sa mga tropikal na bansa tulad ng Pilipinas, kapag ang araw ay napakataas at kapag ito ay sobrang init, ang mga manggagawa na nagtatrabaho sa ilalim ng ang araw ay may posibilidad na magpahinga samantalang sa mga bansa na hindi tropiko at may apat na season, nararapat lamang para sa kanila ang magtrabaho sa panahon ng tagsibol at taglagas sapagkat magiging mahirap na sa mga tao ang kumilos sa labis na init at lamig ng panahon. Mapapansin na sa kabila nito, halos pareho lamang ang kabuuang trabaho. Bilang mga tao, likas na katangian ang umangkop sa kapaligiran sa iba’t ibang kondisyon at samakatuwid, ang pagiging tamad sa panahon na labis ang init ay makatwiran lamang.

Binigyang diin din ng bayani ang kakulangan ng kooperasyon at kamalayan ng mga Pilipino sa kasalukuyang kalagayan ng bansa at kung paano nakuha ng gobyerno ang atensyon ng mga Pilipino sa pamamagitan ng kanilang mapanlinlang na mga pakana at walang katotohanang mga pangako na nagresulta sa labis na pagsisisi at pagkawasak.

Ngayon, masasabi kong ang mentalidad na ito ay marahil isang pamana ng mga Kastila na patuloy na umiiral sa kasalukuyan, at ganap nang naging isang manipestasyon ng mga estruktural na depekto na malalim na nakaugat sa parehong sistema ng ekonomiya at edukasyon sa bansa.

At hindi ito ang ninais ni Dr. Jose Rizal para sa bayan at para sa mamamayan, higit na ginusto niyang makamit ang pag-unlad sa bansa, at upang ipagpatuloy ang misyon niyang ito kailangang magsimula ang mga Pilipino sa maliliit na hakbang at maliliit na bagay mula mismo sa kanilang mga sarili bago pagtuunan ng pansin ang mas malaki’t  mas kumplikadong larawan. Tunay na dapat maging responsible ang mga pinoy para sa kanilang mga sariling kilos nang sa ganoon ay maiwasan din ang mga masasamang pang-iinsulto mula sa ibang lahi, ngunit kailangan pa ring tiyakin na ang mga pagkilos na iyon ay hindi makakasama sa sinuman at sa halip makikinabang din maging ang bansa.